55 8925 1325 [email protected]

IN ATL IN TÉPETL

Francisco Xavier Martínez Esponda

Francisco Xavier Martínez Esponda

Licenciado en Derecho por la Universidad Iberoamericana (2002-2006) con mención honorífica y Maestro en Ecología Tropical por parte del Centro de Investigaciones Tropicales (CITRO) de la Universidad Veracruzana (2014), con mención Honorífica. Ha colaborado como abogado en Litiga, Organización de Litigio Estratégico de Derechos Humanos A.C. (Litiga OLE) y en el Centro Mexicano de Derecho Ambiental, A.C. (CEMDA) ha sido director regional de la oficina Golfo de México (2013-2016) y actualmente se desempeña como director operativo. Una de sus las líneas principales de trabajo son los derechos humanos de los pueblos indígenas y comunidades equiparables, el patrimonio biocultural y la construcción del Estado pluricultural en México.

¡Eski axkan!

Ika tikelnamikiskej Felipe Flores, Tal uan talpantapaleujkej.

Tamik in COP26  ne Glasgow uan in xiutekitinij amo kiajsikej sentalnamikilis kuali ika kinpaleuiskej in tokniuan, in altepemej niono in semanauak itech in tapatalis in ika tiyoltokej. ¿tikyoajsij nejín tayetolis? Nikixejekoua amo. ¿Keyej sekichiyas se taixpatalis maj uiki tein ipa amo kichiuaj? Kuali moita itech in semanauak xiujtekitinij uan in ueyi nechikolmej amo eskij tajpiyanij itech tosenchan, amo kinekij kipataskej in business as usual. In tayektalilis tein techmakaj amo techtalia itech in ojtokalis tein 1.5 °C. ¿Toni se kichiuas? Itech nejín tetsauit in totakuoujtamatilis uan in tapatalis tein tiknekij, moneki tikchijchiuaskej peuas itech tochankauan uan toxolaluan. Niknemilia in tein panok Escocia techyoltilana timokepaskej oksé yankuik taman talpantajpiyanij: tajpiyanij in ika tiyoltokej.

Nej nikixejekoua tein semi kualtsin uan semi motelneki tein COP 26, eski ijuak in yon  suapil maseual uan yolchikauak Txai Suruí kiijtoj: “amo eski 2030 nionó 2050, eski axkan. In maseualaltepemej tayekanaj itech nochi in tein techmoujtiya uan moneki tiyetoskej tatajko kampa motaixejekouan uan moojtokaltis in talnamikilismej”[1], ta in 80% in tataman nemilis itech nochi in taltikpak nemi itech in maseualaltepemej uan in xolalkonemej, uan se tein okachi motelneki se kimelauas itech nejín sentanojnotsalis maj mokalaki uan maj mopoujkaita in derechos humanos in teuantilis in maseualaltepemej uan xolalkonemej itech artículo sexto tein Acuerdo de París[2], maski amo moajsik.

Victoria Tauli-Corpuz, in katka tetapoujkej tein Naciones Unidas, itech in maseualaltepej in derechos. Kiyekixtalij ijuak kijtoj in ika ixpouis in COP26 yekuali, moneki in derechos humanos uan in maseualaltepemej ininderechos maj yeto tatajko tein COP  italnamikilis, maj peua itech artículo sexto, panotiyas itech capítulo tein tapololis uan xokolis uan in satepan tanemilil; nochi nejón monekia in talnamikilis in Declaración de las Naciones Unidas sobre los Derechos de los Pueblos Indígenas (UNDRIP) uan Convención de las Naciones Unidas sobre los Derechos de las Personas con Discapacidad (UNCRPD).[3]

Maski ijkón, tein panok Glasgow, ojtokak okseko, in ueyi altepemej kinemilijkej senemiliskej keniuj kiyeknamakaskej in carbono uan amo kinelnamikej in tokniuan nionón in tatamn nemilis, ta yejuan iskij lipataskej in tein iak tinemij, in tokniuan yejika inin taixmatilis,, ininchiualis uan in uelitilis ika kinejmachpiyaskej in tein nemi iteche inintalpan uan noiujki kikauaj maj motojtoka in nepaleuilmej tein mochiua itech inintalpan; in tataman nemilis ika tsinkisa in tetsauit in tataman taixualis kikixtiskiyaj miak tsojyayalis nepajuil, uan noiujki kitemaka kuali nemilis in olochtakaj.

Maski onka tepitsin kuali talnamikilis kemej in iaxka In Beyond Oil y Gas  Alliance (BOGA)[4] uan in teiluilis Bacause The Ocean[5], nikixejekoua, nejín COP amo eski in tokniuan tein motematiltij in COP, ta moita tein achto onkaya yon motojtoka uan ijkón tikixejekouan in keniuj mouikaj in ueyialtepemej eski se tachikaujkachiualis itech in toni ika tiyeknemiskej.

Itech nejín tasenemililis in Ueyialtepemej kelkaujkej in keyej kininotskej: in tokniuan uan in taman taselot, amo in tanamakalismej nion in tomintanilis. Itech nejín tonalmej in titajyouij moneki maj tikchiuakan in totentapouilis itech totakoujtamatilis uan toyeknemilis; kipiya ome eyi xiuit ne Acapulco niktenkakik Felipe Flores, in kinaluayotij in Consejo de Ejidos y Comunidades Opositoras a la Presa La Parota (CECOP) kijtoj: in tikniuan tein CECOP moixtalia mikis itech ichikaujkachiualis kemej in kuoujmej moketstokej.  Ta in kuoujmej eskij ueyi temachtiyanij. Ijuak tamik in COP nikisak ninenemito kampa onkaya miak kyoujmej, semi nimouelitak kampa in kuoujmej inauak se moseuia, ompa tinochi tiakij, tinochi tikajsij yektilis, ¿Amo kualtiyas in semanauaktakayot yeknemis ika yektilis iuan in taltikpak?

Tapaleuij: María Isabel Noriega Armella. Kitalij maseualkopa: Francisco Sánchez Conde.


[1] Véase https://www.nytimes.com/2021/11/01/world/americas/cop26-indigenous-txai-surui.html

[2]  Disponible en https://unfccc.int/sites/default/files/spanish_paris_agreement.pdf

[3]  Véase https://www.theguardian.com/commentisfree/2021/nov/15/indigenous-peoples-clear-vision-cop26-not-delivered

[4] Véase https://beyondoilandgasalliance.com/

[5] Véase https://www.becausetheocean.org/tag/cop26/

Secciones

[et_pb_posts_agsdcm category_id=»10″ heading_style=»custom» posts_per_page=»2″ show_categories=»off» show_comments=»off» admin_label=»Capital» remove_drop_shadow=»on» _builder_version=»4.6.0″ _module_preset=»default» main_title_text_color=»#000000″ min_height=»650px» max_height=»650px» custom_margin=»-36px||||false|false» border_width_all=»0px» locked=»off»][/et_pb_posts_agsdcm]
[et_pb_posts_agsdcm category_id=»5″ heading_style=»custom» posts_per_page=»2″ show_categories=»off» show_comments=»off» admin_label=»Capital» remove_drop_shadow=»on» _builder_version=»4.6.0″ _module_preset=»default» min_height=»650px» max_height=»650px» custom_margin=»-36px||||false|false» border_width_all=»0px» locked=»off»][/et_pb_posts_agsdcm]
[et_pb_posts_agsdcm category_id=»6″ heading_style=»custom» posts_per_page=»2″ show_categories=»off» show_comments=»off» admin_label=»Nación» remove_drop_shadow=»on» _builder_version=»4.6.0″ _module_preset=»default» min_height=»650px» max_height=»650px» custom_margin=»-36px||||false|false» border_width_all=»0px» locked=»off»][/et_pb_posts_agsdcm]
[et_pb_posts_agsdcm category_id=»9″ heading_style=»custom» posts_per_page=»2″ show_categories=»off» show_comments=»off» hover_overlay_color=»#000000″ hover_overlay_icon_color=»#000000″ admin_label=»Mundo y Sociedad» post_format_icon_bg_color=»#000000″ remove_drop_shadow=»on» _builder_version=»4.6.0″ _module_preset=»default» header_text_color=»#000000″ subheader_text_color=»#000000″ main_title_text_color=»#000000″ min_height=»650px» max_height=»650px» custom_margin=»-36px||||false|false» border_width_all=»0px» locked=»off»][/et_pb_posts_agsdcm]

No Te Puedes Perder…

[et_pb_posts_agsdcm category_id=»54,60,102,104,123,124″ heading_style=»custom» show_comments=»off» hover_overlay_color=»#d84c1e» hover_overlay_icon_color=»#d84c1e» post_format_icon_bg_color=»#d84c1e» remove_drop_shadow=»on» _builder_version=»4.6.5″ _module_preset=»default» header_text_color=»#000000″ header_font_size=»27px» header_line_height=»1em» subheader_text_color=»#000000″ main_title_text_color=»#000000″ main_meta_text_color=»#000000″ main_body_text_color=»#000000″ list_title_text_color=»#000000″ list_meta_text_color=»#000000″ custom_margin=»||0px||false|false» custom_padding=»||0px||false|false» border_radii=»on||||» border_color_all=»#d84c1e» border_style_all=»none» locked=»off»][/et_pb_posts_agsdcm]
[et_pb_ads_agsdcm _builder_version=»4.5.6″ _module_preset=»default»][/et_pb_ads_agsdcm]